Rijnstate polikliniek Elst is het eerste ziekenhuis in Nederland dat volledig overstapt op hernieuwbare energiebronnen. Het is tevens het eerste ziekenhuis in Europa dat duurzaam opgewekte energie opslaat in waterstof, dat op een later moment kan worden omgezet in elektriciteit en warmte. Het consortium Berghege Heerkens Unica realiseert dit ‘ziekenhuis van de toekomst’, dat in 2023 gefaseerd in gebruik zal worden genomen. “We bouwen binnen vier jaar from scratch een compleet nieuw, duurzaam ziekenhuis.”
Rijnstate is een algemeen ziekenhuis in Gelderland met een hoofdvestiging in Arnhem-Noord en nevenlocaties in Velp, Zevenaar en Arnhem-Zuid. Vlak naast het NS-station in Elst verrijst momenteel een nieuw ziekenhuis (met een bruto vloeroppervlak van circa 12.500 vierkante meter), dat vanaf medio 2023 de functie van de huidige poliklinieken in Velp en Arnhem-Zuid gaat overnemen. De nieuwbouw bevat volop digitale communicatiemiddelen en nieuwe informatie- en communicatietechnologie om de patiëntenzorg nog beter en toegankelijker te maken.
CO2-neutraal
De nieuwe ziekenhuisvoorziening levert tevens een belangrijke bijdrage aan de ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen van Rijnstate. Zo wordt Rijnstate Elst all electric (volledig gasloos), CO2-neutraal door het gebruik van zonne-energie en groene waterstof, en qua energie (op termijn) geheel zelfvoorzienend. “De opslag van zonne-energie in waterstof is nog niet eerder vertoond in deze vorm en omvang”, zegt Roy Wagemans, commercieel manager bij Unica Building Projects. “Ook de relatief korte bouwtijd maakt dit project bijzonder. We bouwen binnen vier jaar from scratch een compleet nieuw, duurzaam ziekenhuis. Dat is uniek.”
Goede relatie
“De samenwerking tussen Rijnstate en Unica gaat ver terug”, vertelt Jeroen van Schaijk, manager projecten bij Unica Building Projects. “We voeren al jaren onderhouds- en servicewerkzaamheden uit bij Rijnstate Zevenaar en Velp, en inmiddels ook bij Arnhem-Noord. Ook heeft Unica in de loop der tijd allerlei kleine en grote klussen en projecten voor Rijnstate uitgevoerd, zoals de verbouwing van de polikliniek in Zevenaar in 2010 en de renovatie van de hoofdinfrastructuur in Zevenaar in 2018.
De jarenlang goede relatie heeft er zeker aan bijgedragen dat we in 2020 ook in beeld kwamen voor de realisatie van het nieuwe poliklinische ziekenhuis in Elst.”
Kennis en kunde
Unica vormde voor de aanbesteding van dit project een team met Berghege Heerkens bouwgroep. Jeroen: “We hebben bewust veel werk gestoken in het voortraject. In de dialoogfase hebben we als consortium verschillende thema’s uitgewerkt waar Rijnstate graag iets mee wilde, maar niet precies wist wat en hoe. Eén daarvan was de opslag van zonne-energie in waterstof. Geïnspireerd door Jan Pereboom van JP Energiesystemen hebben wij allerlei ideeën en initiatieven geopperd hoe je waterstof zou kunnen integreren in de duurzame energievoorziening van het ziekenhuis. Rijnstate was erg te spreken over ons enthousiasme en de gezamenlijke kennis en kunde. Dit zal meegewogen hebben voor het ons gunnen van de opdracht.”
Vertrouwen
Roy en Jeroen vertellen dat in het ontwerpteam is overwogen om de apparaten, zoals de brandstofcellen voor de waterstofaccu, zelf te maken. Uiteindelijk werd toch besloten om PowiDian, een gespecialiseerde Franse leverancier van waterstofopslagsystemen, bij het project te betrekken. “Dat was een goede beslissing; om iedereen te laten doen waar hij goed in is”, zegt Roy. “Bij Unica zijn we geen uitvinders. Achteraf gezien is het al een hele uitdaging om alle energiesystemen te integreren en geautomatiseerd te managen om een werkend gebouw te krijgen.” Jeroen vult aan: “Bovendien had zelfs een expert als PowiDian nog niet eerder een systeem van deze omvang gebouwd. We stapten dus allemaal in iets nieuws zonder te weten waar we zouden uitkomen. Daar is vertrouwen voor nodig.”
Transparant
Gelijkwaardigheid is een ander belangrijk element in de samenwerking tussen Unica en Rijnstate. Roy: “De mensen van Rijnstate willen ontzorgd worden, maar ze willen ook graag meedenken en meebeslissen over de techniek en de voorzieningen. Bijvoorbeeld waar de schakelaars en de wandcontactdozen moeten komen. Logisch, want in een ziekenhuis is alles maatwerk. Onze samenwerking is daarom heel transparant. We staan in continue dialoog met elkaar, staan open voor elkaars suggesties, zijn eerlijk over de kosten en kiezen uit alle aanwezige kennis de beste oplossing. We draaien samen aan de knoppen. Dat werkt hier goed, maar is zeker geen vanzelfsprekendheid.”
Duurzaamheidswinst
Vanuit duurzaamheid en innovatie bezien is Rijnstate Elst volgens Jeroen en Roy een prachtig project, al is de businesscase lastig. “De waterstofopslag-installatie is duur. De duurzaamheidswinst telt daarentegen mee voor de Green Deal Duurzame Zorg 2.0. Hiermee streven 32 partijen in de zorgsector, waaronder Rijnstate, naar 49 procent CO2-reductie in 2030. Aan de andere kant is de installatie modulair en biedt het terrein ruimte voor uitbreiding. Op termijn kunnen het nog te bouwen laboratorium en zwembad, evenals omliggende bedrijven en instellingen, worden aangesloten. Zo ontstaat er een soort waterstofhub, waarbij je systemen koppelt en onderling waterstof en energie kunt uitwisselen. Maar dat is toekomstmuziek.”
Belangstelling
Hoe dan ook is Rijnstate Elst volgens Jeroen en Roy nu al een showcase van wat er allemaal mogelijk is op het gebied van duurzaamheid en innovatie. Jeroen: “Dit soort systemen hebben de toekomst. Andere ziekenhuizen hebben al belangstelling getoond om met ons van gedachten te wisselen over de kansen, mogelijkheden en inpasbaarheid op andere locaties.”
Rijnstate Elst wordt gerealiseerd door:
- Berghege Heerkens Unica (bouwconsortium)
- Installatietechnisch adviesbureau K&R (projectmanagement waterstof)
- Unica Building Projects (installatietechniek)
- JP Energiesystemen (advisering waterstofopslagsysteem)
- PTG advies (begeleiding voorkant)
- Gortemaker Algra Feenstra (architect)
