Hellemans Consultancy, onderdeel van Unica Energy Solutions, is al enkele jaren betrokken bij de inkoop van energie voor de Betuweroute. Dit doet zij via de Coöperatieve Inkoopvereniging Elektriciteit Betuweroute (CIEBR). Meer dan 15 goederenvervoerders maken gebruik van dit inkoopcollectief, dat door Hellemans Consultancy wordt begeleid. Consultant Gijs Kokke legt uit hoe deze bijzondere opdracht en de oprichting van een nieuwe inkoopvereniging in elkaar zit.
Voortraject
“Het huidige energiecontract van de Betuweroute van 60 gigawatt bij Vattenfall loopt eind 2024 af. Ook het contract voor het conventionele spoorwegnet en voor de hoge snelheidslijn loopt dan af. Met ingang van 2025 moesten er nieuwe energiecontracten worden afgesloten, wat behoorlijk complex is vanwege alle verschillende stakeholders. We hebben te maken met goederen- en personenvervoerders (ruim 40 partijen), spoorbeheerder ProRail, NS als grootverbruiker en meetbedrijf Eress, het European Partnership for Railway Energy Settlement Systems. Dit is een samenwerkingsverband van Europese infrastructuurbeheerders dat systemen voor energieverrekening en energieberekening voor treinen ontwikkelt, aanbiedt en levert.
Het voortraject om tot een nieuw energiecontract te komen bestond uit de inventarisatie van alle vervoerders. Een energieleverancier wil natuurlijk het liefst een contract met één partij, in plaats van contracten met alle losse partijen. Ook de vrije leverancierskeuze voor meer marktwerking speelt een rol. De ingangstermijn van 2025 bleek specifiek voor die vrije leverancierskeuze niet haalbaar en deze factor is doorgeschoven naar de volgende contractperiode. Wel moest er een nieuw energiecontract voor alle spoorwegbedrijven worden afgesloten.
We hebben een uitgebreide uitvraag gedaan, inclusief aanvullende voorwaarden zoals het komen tot een nieuw collectief CIRE (Cluster Inkoop Rail Energie). Hierin wordt de inkoop voor sporend goederenvervoer van héél Nederland gebundeld, dus niet alleen meer voor de Betuweroute. Het collectief CIRE is een vereniging welke wordt bestuurd door drie managers vanuit de deelnemende spoorwegondernemingen. In totaal hebben 22 spoorwegen in dit collectief de krachten gebundeld.
De Europese aanbesteding is in 2023 uitgezet en door energieleverancier PZEM gewonnen. Zij zijn vanaf 1 januari 2025 de energieleverancier voor het gehele Nederlandse Spoorwegnet voor een periode van minimaal drie jaar.”
Hoger volume, kleinere bandbreedte
Voor het nieuwe collectief (CIRE) levert Hellemans Consultancy verschillende diensten, waarvan een deel ook voor ProRail wordt uitgevoerd. De NS en de andere reizigersvervoerders hebben zich niet aangesloten bij het collectief en blijven zelfstandig inkopen. Desondanks stijgt het volume van het contract in deze nieuwe samenwerking van 60 naar 150 miljoen kWh per jaar. Dat is ongeveer evenveel als het jaarverbruik van alle huishoudens in een grote stad als Amersfoort of Enschede.
“Ons werk gaat door dit nieuwe contract behoorlijk veranderen”, vertelt Gijs. “Voorheen had het collectief voor de Betuweroute een bandbreedte van 20% per jaar. Dit betekent dat het verbruik 20% naar boven of naar beneden kon afwijken, zonder dat daar extra kosten tegenover stonden. Het nieuwe contract heeft een bandbreedte van slechts 4% per kwartaal. Dit geeft een heel ander budgetrisico: we hebben veel minder marge en moeten strakker calculeren.
Een hoog energiegebruik wordt niet alleen beïnvloed door de gereden kilometers, maar ook het rijgedrag van de machinist, weersinvloeden en werk aan het spoor hebben gevolgen. Overschrijden we de bandbreedte, dan zijn de kosten voor het collectief, maar deze worden uiteindelijk op de betreffende vervoerder verhaald. Hiervoor voeren we volumemanagement uit. Het voordeel van inkopen als collectief is natuurlijk dat er strategisch kan worden ingekocht en dat we volume-afwijkingen kunnen compenseren binnen het collectief.”
©LTE
Uitlezen energiemeters en datatoetsing
Dan even terug naar de dagelijkse praktijk op het spoor. Je vraagt je misschien af hoe energie afrekenen per trein werkt. “Alle moderne locomotieven en treinstellen hebben een geijkte meter aan boord. Dit is Europees geregeld, net als de eisen waaraan deze meter moet voldoen. Een trein kan door verschillende landen rijden, dus de energiemeter is internationaal uit te lezen. Met name het goederenvervoer is internationaal, daarom is het belangrijk dat alle Europese landen de meetgegevens met elkaar uitwisselen. De data voor Nederland wordt verzameld door meetbedrijf Eress.
Voor oudere locomotieven en treinstellen die nog geen meter aan boord hebben, wordt het energieverbruik op basis van formules berekend. Maandelijks wordt het gemeten en berekende verbruik toegewezen aan de spoorwegondernemingen in Nederland. Vanuit Hellemans Consultancy voeren we volumemanagement uit voor de leden van CIRE. Hierbij analyseren we de ontwikkeling van werkelijke verbruiken ten opzichte van prognoses en informeren we de leden over de financiële effecten van afwijkingen” aldus Gijs.
Sporend energienet
“Er zijn heel veel zaken waar je normaal niet bij nadenkt als je in de trein stapt. Hoewel personentreinen veel lichter zijn dan goederentreinen betekent dit niet dat het energieverbruik ook veel minder is. Verwarming, verlichting en veel tussenstops kosten veel energie. Dat zijn zaken die voor het goederenvervoer niet gelden”, vervolgt Gijs.
“De spanning op het bovenleidingnet verschilt voor de Betuweroute / Hogesnelheidslijn en de rest van Nederland. Naast energie die direct voor het rijden van treinen nodig is, wordt via de trafostations ook veel energie geleverd voor andere verbruiken zoals het rangeren van treinen, het opstellen van materieel en delen van de spoorinfrastructuur zoals wisselverwarming, bruggen en tunnels. Ook deze volumes moeten met de verbruikers worden verrekend. Er is dus behoorlijk wat om rekening mee te houden. Met ons team zijn we eigenlijk de machinist van het energienet!”
Leer meer over hoe Hellemans Consultancy jou kan bijstaan bij energie inkoop